የወላይታ ህዝብ አደረጃጀት ጥያቄ በአሁኑ ጊዜ በኢትዮጵያ ፖለቲካ እና የአስተዳደር ውይይቶች መሃል ላይ የሚገኝ አሳሳቢ ጉዳይ ነው። ከሚከተሉት አንጻራዊ ጉዳዮች ጋር ተያይዞ ይታያል፡


### 1. **የክላስተር አደረጃጀት ተቃውሞ**  

የደቡብ ክልል መንግስት የክላስተር አደረጃጀትን (የተወሰኑ ዞኖችን አንድ ላይ በማዋቀር) ለመተግበር ሲሞክር፣ የወላይታ ብሄራዊ ንቅናቄ እና ሌሎች የዞን አስተዳደሮች ከባድ ተቃውሞ አሳድረዋል። ይህ እቅድ እንደ "ኢ-ሕገ መንግስታዊ" እና የህዝብ ፍላጎትን የማያከብር በመሆኑ ተቃውሞው ከፍተኛ ነው ።  


### 2. **የራስ አስተዳደር ጥያቄ**  

የወላይታ ህዝብ ታሪካዊ ራስ የቻለ የፖለቲካ እና የባህል ማንነት አለው። ከ1894 በፊት እራሱን የቻለ መንግስት እንደነበረው የሚያሳይ ታሪካዊ ሀቅ አለ። ይህም የአሁኑ የራስ አስተዳደር ጥያቄዎችን የሚደግፍ ሁኔታ ነው ።  


### 3. **የፌደራል ስርዓት ውስጥ ያለው ውዝግብ**  

በአሁኑ ጊዜ የኢትዮጵያ ፌደራላዊ ሥርዓት የክልሎችን ልዩ ኃይሎች እና የራስ አስተዳደር መብቶች በተመለከተ ውይይቶች እየተካሄዱ ናቸው። የወላይታ ህዝብም ይህን ውይይት የራሱን የአስተዳደር መብት ለማጎልበት ያደርጋል ።  


### 4. **የባህል እና የታሪክ መብቶች**  

የወላይታ ህዝብ የራሱ የሆነ የባህል በዓል (ጊፋታ)፣ የዘመን አቆጣጠር እና ቋንቋ አለው። ይህም የራስ አስተዳደር ጥያቄውን የሚደግፍ አካል ነው ።  


### 5. **የወቅቱ የፖለቲካ እና የሕግ ትግል**  

የወላይታ አስተዳደር አካላት እና የህዝብ ተወካዮች የክልል ልዩ ኃይል እና የራስ አስተዳደር መብት በፌደራል ሕገ መንግስት ውስጥ እንዲካተት ይጠይቃሉ። ይህም ከሌሎች የደቡብ ክልል ዞኖች (ለምሳሌ ሲዳማ እና ደቡብ ምዕራብ) ጋር ተመሳሳይነት ያለው ጥያቄ ነው ።  


### ማጠቃለያ  

የወላይታ ህዝብ የአስተዳደር ጥያቄው የተነሳው ከታሪካዊ ማንነት፣ የባህል መብቶች እና የዘመናዊ ፌደራላዊ ስርዓት ጋር በተያያዘ ነው። ይህ ጉዳይ በአሁኑ ጊዜ በኢትዮጵያ ፖለቲካ ውስጥ ከፍተኛ ትኩረት የሚስብ ሲሆን፣ የህዝቡ ውሳኔ እና የሕገ መንግስታዊ ማሻሻያዎች ወሳኝ ሚና ይጫወታሉ ።